KIBRIS ARENA-Deniz Gürgöze
Cypfruvex Genel Müdürü Cemal Redif narenciyede son durumu Kıbrıs Arena’ya değerlendirdi.
Narenciyedeki son durum nedir?
9 Mart 2020 tarihinde başlayan pandemi süreci başlaması ile ülke olarak tanımlayamadığımız bir hastalığa karşı ciddi bir panik yaşadık. O günün zorlukları içerisinde iyi olmayan ama bugüne göre çok iyi olan bir ekonomimiz vardı. Devletimiz her türlü desteği yaparak sektörüne katkı koyarak, 2 sene bu süreci yönetti. Ama şu an dünyada bu rezervlerin tükendiğini görüyoruz. Dünyanın üretim potansiyeli, mevcut yatırımlarında %65-75 randmanla çalışırken, pandemi döneminin getirdiği bu kaotik ortamdan dolayı şu anda ne yazık ki %25-30’lardadır. Bu da talebin olmamasından dolayı ve dünyadaki petrol fiyatlarının yükselmesi ile arzın düşmesi demektir.
Günün sonunda ortaya talep çıktığı zaman da fiyat yükselmelerini yaşıyoruz. Bu olay sadece dövizin yükselmesi değildir, dövizin değerinde olan bir ürünün dövizle değer kazanmasıdır. Nedeni ise talebin artması, arzın o pandemi şartlarına ve ekonomik zorluklara göre fazla düşüp yeniden toparlanamamasından kaynaklanıyor. Bu süreç en az 2-3 yıl daha sürecektir diye düşünüyorum.
Bunun üzerine son 24 Şubat tarihinde Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş ortaya çıktı. Bilindiği üzere bizim pazarlarımız Rusya ve Ukrayna pazarıdır. Avrupa pazarına kolay hitap edemeyiz. Çünkü rekabet ettiğimiz Mısır, Fas, İspanya ve Yunanistan gibi ülkelerin de narenciyeleri milyonlarca tondur. Biz yüz binlerden bahsediyoruz. Bunun üzerine bizim tek pazarımız olan Rusya’da savaşın çıkması etkisiyle dünyanın uyguladığı ambargolar, para transferleri, Ruble’nin aşırı derecede değer kaybı ve piyasalardaki güvensizlikte insanların sadece yaşama ile ilgili uğraşlarından narenciyenin çok fazla bir yerinin olmamasından kaynaklı ciddi sıkıntılar var.
Bunlarla beraber sezon başında Türkiye Cumhuriyeti’nin de Aralık itibariyle asgari ücretini 4250’ye çıkarmış olması (KKTC’deki asgari ücrete yakın olması), adaya her yıl gelen 1500-1800 kesim ekibi dediğimiz işçi bu yıl gelirlerinin Türkiye ve KKTC arasında bir fark olmamasından dolayı gelmek istemediler. Gelmek için hamle yapmış olanlar da mevsimsel olarak köylerdeki aşırı kar yağışı ve yolların kapalı olması sonucu da ülkemize gelemediler. Bu yüzden ülkemizde ciddi şekilde kesim ekibi eksikliği meydana geldi. Bunun arkasından her yıl olduğu gibi Aralık ayında almış olduğumuz kararlarla, bizimle anlaşma yapan firmalardan sadece iki tanesi gelebildi. Geri kalanı işçisini getiremedi. Bu iki şirketi de başka ihracatçılar daha iyi fiyat verince biz ortada kaldık.
Ocak ayının 10’u gibi bu operasyonun aleyhimizde olacağını fark ettik ve Türkiye Cumhuriyeti’ndeki ilgili makamlar KKTC’deki ilgili makamlarla irtibat ederek bir destek aldı ve bir güvence sağlandı. Türkiye’den buraya bizim almış olduğumuz ürünleri bahçelerde hasadını yapabilmek adına ciddi şekilde kesim ekibi getirdik. Getirdiğimiz işçiler bizim adımıza değil yine bu kesim ekipleri birliklerinde üye olup, işçi getirmeyen insanlara katkı olarak getirip, onlara yardımcı olduk. Onlar da bizim ürünlerimizi şuan da hasat ediyorlar.
Gecikmemizin tek nedeni sadece işçi sıkıntısı değildir. Kesim ekiplerinin tamamını buraya getirmiş olan ihracatçılar bile hepimizin malumu sadece Ocak ayında, hasatın başladığı 15-18 Ocak tarihinden Ocak sonuna kadar 12 gün boyunca yağmur yağdı. Yani Ocak ayında sadece 5-6 gün kesim yapılabildi. Şubat ayında keza aynı şekilde 14 gün kesim yapıldı. Mart ayında da ayni şekilde kar yağması ve yağmur olması kesim ekiplerini geciktirdi. Ciddi şekilde kesim ekipleri hızlandı. Başka tesislerde de hızlı şekilde ürün ambalajlamak için ekiplerimiz çalışıyor.
Biz Cypfruvex olarak üreticimizin yanında olmamız gerektiği ana misyonundan kaynaklı yönetim kuruluna sunmuş olduğum öneri ve teklifin durumu vahametini anlatacak şekilde sunum yaptığım zaman, üreticiler lehine şöyle bir karar ürettik. Şirketimizden kaynaklı ürününü satın almış olduğumuz mandalina paketleme kalitesine ait mandalina ürünlerini satın almış olduğumuz üreticilerimizin ürünlerini hasat ederken, ürün eğer dalından yere belli bir miktar dökülme yaptıysa, toprağa dökülmüş ürünü de hasat tamamlandıktan sonra toplayıp, yine ayni kamyonların üzerine işaretli taşıma kaplarına koyarak fabrikaya getiriyoruz ve biz onları sıkma tesisinde değerlendiriyoruz. Üreticiden satın almış olduğumuz fiyat her kaça ise o fiyattan ödeme yönünde bir karar ürettik. Bu da üreticimizin bizden, sektörden, mevsimsel sorunlardan ya da ekonomik sorunlardan kaynaklı gecikme ile beraber ürününden doğacak zararını karşıladık. Tabi bu bize büyük bir külfet getiriyor ama alın terini döküp bir yıl baktığı ürünlerini de böyle basit nedenlerle heba etmesine müsaade etmedik.
